HAKAN GÜRSES

Oldum olası sorarım kendime, eskimiş diktatörleri ne yaparlar, diye. Bu sorunun bana Nasreddin Hoca’nın cevabını hatırlatması, kesinlikle ay-yıldız çağrışımından değil, inanın! Hatta ve hatta diktatörlerin birçoğunun rütbeli askerlikle, dolayısıyla da omuz yıldızlarıyla olan öz yaşamsal bağlantıları aklıma geldiyse, namerdim.

Yürütmenin üstünlüğü, biyo-iktidara dayalı politikalar ve ulusallık ilkesinin egemenliği: bu üç dinamik, salgın sürecinde gün ışığına çıktı. Günümüzdeki siyasal ve toplumsal gelişmeleri anlamak için, bu üç dinamik arasındaki ilişkiyi yakından incelemek gerekiyor.

Beni bu viral hashtag’de asıl rahatsız eden, bu saldırıyı bir bireysel kişilik sorunu olarak yorumlama çabası. Pislik bir herifin eril doyumsuzluk ve narsisistik kişilik bozukluğu yüzünden işlediği bir cinayet yani olup biten, bu yoruma göre.

Şu soru, anlaşılır nedenlerle hepimizin kafasını kurcalıyor: “Biz şimdi ütopyadan yana mıyız, ütopyaya karşı mıyız?”

Bu soruya verilecek cevap, yalnızca teorik olmamalı. Masa başında oturup, bilgisayarda çizebileceğimiz bir yön veya rota değil burada söz konusu olan. Toplum eleştirisi pratiğinde ortaya çıkacak bir süreçten söz ediyoruz.

2040 yılı, “Maziye Bir Bakıver” adlı televizyon yarışma programı. Yaşlı adam ve genç sunucu, programın klasik dekoru içinde oturmaktadır. Sorular; 65 yaş üstü yarışmacıların, gençlik ve orta yaş dönemlerindeki olay ve konuları hatırlamasına ve ayrıntılarıyla anlatmasına yöneliktir.

Neye imrenirim peki? Mizacımda da yaşamöykümde de pek yer edememiş bir hafifliğe, özellikle de dünyanın bizlere (tabii ki hepimize değil) sunduğu nimet ve imkanlardan yararlanırken kimi insanın gösterdiği rahatlığa, soğukkanlılığa, nonchalance tabir edilen tabiiliğe…

Benim damağımda sıcak suyla yıkanmış meyve ve suya katılan klor tabletinin tadı, kolumdaysa okulda yapılan aşının acısı kalmıştır o günlerden. Salgın denince, hep kolera gelir aklıma bir de. Korona günlerinin şu kısa teneffüsü sırasında da bu böyle…

Avrupa ülkelerinde toplumsal hareketler kendilerini asimile eden iktidarlara karşı direnemedi son yıllarda. Buna bağlı olarak, meydanlarda kendini gösteren hareketlere paralel, başka bir direnme biçimi ortaya çıktı. İşte bu direniş türüne “ret ve infial” adını vermek istiyorum.

İstisna hâli, liberal demokrasilerde de kural oldu. Temel özgürlüklerin büyük bölümü askıya alınmış durumda: Seyahat ve toplantı özgürlüğü kısmen feshedildi, özel yaşamın gizliliği hakkının kaldırılması da an meselesi.

İster önemli noktalara parmak basalım, istersek günlük basit aksaklıklara takılalım. Söylediklerimiz, eleştirel söylemimiz, her iki ülkede yaşayan “yerliler” tarafından da maalesef “hariçten gazel atma” olarak değerlendiriliyor.

Elim varmıyor. Ama cevaplamak istediğim, cevaplandırmamızı istediğim sorularım var. En azından şu soruya cevap arıyorum: Hrant Dink niye öldürüldü?

Osmanlı’nın millet sistemiyle başlayıp, İttihat ve Terakki döneminde zirveye ulaşan etnisite mühendisliği, cumhuriyet döneminde de yeri geldikçe asimilasyon, segregasyon ve likidasyon “araçlarının” her biri kullanılarak sürdürülmüş.

Aus weihnachtlich-besinnlichen Gründen habe ich mir erlaubt, vom Meister Karl Kraus die beiden bekannten Figuren für ein paar Minuten auszuborgen – mitsamt einigen seiner Sätze, die abgedruckt sind in: Karl Kraus: Die letzten Tage der Menschheit.